Επανασχεδιασμος κτηριου κεντρου διαδοσης ερευνητικων αποτελεσματων του Α.Π.Θ.

'Παντού όπου υπάρχει ζωή υπάρχει και το ζωντανό χρώμα'

Gottfried Semper, αρχιτέκτονας (1803-1979)

'Όσο διαρκεί το καρναβάλι, οι νόμοι οι απαγορεύσεις οι περιορισμοί που καθορίζουν τη συνήθη τάξη της ζωής, τίθενται εκτός ισχύος. Αυτό ιδιαίτερα αφορά την ιεραρχική τάξη και όλες τις μορφές φόβου, σεβασμού, ευσέβειας και εθιμοτυπίας που εκπορεύονται από αυτήν δηλαδή ότι σφραγίζεται από την ανισότητα της κοινωνικής ιεραρχίας και από κάθε άλλη ανισότητα μεταξύ των ανθρώπων συμπεριλαμβανομένης και εκείνης των ηλικιών. Αίρεται κάθε λογής απόσταση μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό συμβαίνει επειδή η αμφίεση και η μάσκα είναι τα πιο ενδεδειγμένα μέσα για την εξόντωση της πραγματικότητας.'

Μichail Bachtin, θεωρητικός της λογοτεχνίας (1895-1975)

Τον Ιούλιο του 2006 δρομολογείται από την Πρυτανεία του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης η τροποποίηση της Οριστικής Μελέτης του νέου κτηρίου του  Κέντρου Διάδοσης Ερευνητικών Αποτελεσμάτων στο πανεπιστημιακό campus. Είναι προφανές, ότι το Πανεπιστήμιο δεν επιθυμεί μόνο μία άρτια υποδομή αλλά και ένα εξαιρετικό τόπο αναφοράς τόσο για την Δημόσια Παιδεία και την Έρευνα όσο και για τη συνολική λειτουργία και εικόνα του στην πόλη. Η τροποποίηση της Οριστικής Μελέτης και η απόφαση για τη σύνταξη μιας νέας λεπτομερούς Μελέτης Εφαρμογής αποσκοπεί στη λειτουργική, οικολογική - ενεργειακή, τεχνολογική  και αισθητική αναβάθμιση του νέου κτηρίου με υψηλές προδιαγραφές καθώς και στη διασφάλιση των όρων υλοποίησής του από το τρίτο κοινοτικό πλαίσιο στήριξης.

Έτσι, η νέα Μελέτη Εφαρμογής σχετίζεται τόσο με την εξαιρετική σημασία που κατέχει η διάδοση των αποτελεσμάτων της πανεπιστημιακής ερευνητικής δραστηριότητάς όσο και με την ιδιαίτερα υψηλή συμβολική σημασία που αποδίδεται στο νέο κτήριο από την Επιτροπή Ερευνών και το Πανεπιστήμιο. Το Πανεπιστήμιο επιθυμεί ένα εξαιρετικό κτήριο, συνολικού εμβαδού 5.500 τ.μ. σε επτά στάθμες με  μία νεωτερική και καινοτόμο αρχιτεκτονική  καθώς και ένα σύγχρονο οικολογικό - ενεργειακό σχεδιασμό. Το  νέο κτήριο χωροθετείται επί της 3ης Σεπτεμβρίου, ανάμεσα στο Γυμναστήριο και τη Φοιτητική Λέσχη, έναντι του Παιδαγωγικού Τμήματος του Α.Π.Θ. και σε άμεση σχέση με την μελλοντική στάση 'Πανεπιστήμιο' του Μετρό Θεσσαλονίκης στη συμβολή της Εγνατίας οδού με την οδό 3ης Σεπτεμβρίου. 

Συνοπτικά οι αρχιτεκτονικοί χειρισμοί του σχεδιασμού και της Μελέτης Εφαρμογής είναι οι εξής: η αναγωγή του κτηρίου σε τοπόσημο παρά την   διακριτική  ένταξη του νέου κτηρίου στον άμεσα περιβάλλοντα χώρο, ο σύγχρονος οικολογικός - ενεργειακός σχεδιασμός, η ταύτιση των αρχιτεκτονικών μορφών με τις λειτουργικές ενότητες ('δημόσιοι χώροι' και 'εσωτερικό σύγχρονο τοπίο εργασίας'), οι σαφείς γεωμετρίες και μορφές σε μεγάλης έκτασης επιφάνειες και κατασκευές, η ομαλή και αρμονική κλιμάκωση των κατασκευών  από τη μεγάλη κλίμακα  μέχρι τη μικροκλίμακα του εξοπλισμού και της κατασκευαστικής λεπτομέρειας  καθώς και ο μικρός αριθμός των υλικών  της κατασκευής και των χρωμάτων. 

Ως προς την αρχιτεκτονική  δομή του, νέο κτήριο συγκροτείται από δύο ενότητες: τους 'δημόσιους χώρους' προβολής και διάδοσης των αποτελεσμάτων της πανεπιστημιακής ερευνητικής δραστηριότητας (ισόγειο, πρώτο υπόγειο και ημιώροφος) και από το 'εσωτερικό σύγχρονο τοπίο εργασίας' με τα γραφεία  του προσωπικού (πρώτος, δεύτερος και τρίτος όροφος). 

Οι 'δημόσιοι χώροι' προβολής και διάδοσης των αποτελεσμάτων της πανεπιστημιακής ερευνητικής δραστηριότητας στο ισόγειο, στο πρώτο υπόγειο και στον ημιώροφο, ως χώροι υπαίθριοι, ημιυπαίθριοι και κλειστοί συγκροτούν ένα ενιαίο σύγχρονο πολυλειτουργικό περιβάλλον υψηλής αισθητικής, με τρεις επάλληλες στάθμες και μία εξαιρετική ποικιλία επιμέρους χώρων για έρευνα, παιδεία, πληροφορία, επικοινωνία, πολιτισμό και αναψυχή. Αναφέρονται ενδεικτικά, χώροι υποδοχής, πληροφόρησης, επικοινωνίας, συνεδριάσεων, εκθέσεων, συνεστιάσεων και δημοσίων σχέσεων. 

Το 'εσωτερικό σύγχρονο τοπίο εργασίας' του κτηρίου με τα γραφεία του προσωπικού στον πρώτο, δεύτερο και τρίτο όροφο, συγκροτείται από τις ποικίλες ενότητες συλλογικών εξυπηρετήσεων της Επιτροπής Ερευνών με γραφεία υψηλών προδιαγραφών. Αναφέρονται ενδεικτικά τα τμήματα, γραφεία ή μονάδες: παρακολούθησης έργων, δημοσιότητας, οικονομικών και διοικητικών συναλλαγών, marketing, πόλου καινοτομίας, οικονομικής διαχείρισης, διοίκησης, διαχείρισης πληροφοριακού συστήματος, διαμεσολάβησης και διαχείρισης ποιότητας.   

Η πρόταση της αρχιτεκτονικής μορφής στο νέο κτήριο, με το εξωτερικό κόκκινο πτυχωτό αναρτημένο διάτρητο πέτασμα στη βορειοδυτική πλευρά του, με τις οριζόντιες περσίδες ηλιοπροστασίας στη νοτιοανατολική πλευρά του και με τους κύριους όγκους του κτηρίου με μικρά ανοίγματα και με επένδυση από λευκό μάρμαρο στη βάση και στην κεντρική κατακόρυφη επικοινωνία, συνιστά  ένα ιδιαίτερα εκφραστικό, οικολογικό - ενεργειακό και εικαστικό - αισθητικό σχόλιο στην περιοχή και στον περιβάλλοντα πανεπιστημιακό χώρο. Επιδιώκεται, η διάτρηση του αναρτημένου κόκκινου πετάσματος με τη δομή pixel να είναι μία έμμεση αναφορά στην έντονα δυναμική ερευνητική δραστηριότητα, που διεξάγεται στο Πανεπιστήμιο. Εδώ στο κόκκινο κτήριο, το αρχιτεκτονικό αξιακό σύστημα, θεμελιωμένο στην πεποίθηση ότι η κατασκευαστική δομή του κτηρίου συγκροτεί την ουσία του, ενώ το περίβλημά του ως επένδυση ή ως διάκοσμος είναι ένα δευτερεύον στοιχείο, αμφισβητείται. 

Στο σχεδιασμό, η αισθητή περιβάλλουσα επιφάνεια ως επιδερμίδα, ως ένδυμα, ως πτύχωση η ως μάσκα, ανάγεται σε κύριο δομικό στοιχείο του κτηρίου και επιμένει να είναι ως μορφή 'ομιλούσα', ταυτόχρονα ο φορέας των νοημάτων του καθώς και το στοιχείο που του προσδίδει κοινωνικό περιεχόμενο.

Θα μας πείτε, και γιατί ένα κόκκινο κτήριο; 

Ασφαλώς το νέο κτήριο, ως διαδικασία υλοποίησης και ως αποτέλεσμα δεν επεδίωξε ποτέ να είναι, ούτε βεβαίως ήταν, ένας θαυμαστός πορφυρογέννητος βλαστός. Αντιθέτως, το πολύχρονο εγχείρημα του σχεδιασμού και της υλοποίησης του έργου αναδείχθηκε σε ένα απέραντο και επισφαλές ναρκοπέδιο επιλογών καθώς και  σε μία συνεχή ανάληψη ρίσκου και ευθυνών ενώ το αποτέλεσμα αποδείχθηκε προκλητικά αυτοσχέδιο και αυτοδημιούργητο. Εδώ ούτε η αντίσταση του κόκκινου στην εκκοσμίκευση, ούτε η ιστορικά αναμφισβήτητη σημασία του στην περιβολή της βασιλείας, του ιερατείου και της επανάστασης, δεν κατόρθωσαν  από μόνες τους  να εγγυηθούν το αρχιτεκτονικό happy end. Επιστρατεύθηκαν λοιπόν, με παιγνιώδη διάθεση και σε αγαστή συνεργασία  με το χρώμα, η αμφίεση και η μάσκα, ως τα πλέον  ενδεδειγμένα μέσα για την ολοσχερή εξόντωση της πραγματικότητας αλλά και για την κυοφορούμενη πολυπόθητη ανανέωσή της.  

Θα μπορούσαμε, υπερασπιζόμενοι τις επιλογές μας, να ισχυριστούμε ότι το κόκκινο είναι το μόνο αληθές σαγηνευτικό χρώμα διότι είναι αχαλίνωτο και διότι επιμένει να εμφανίζεται εκεί, όπου επωάζεται ο φόβος για το υπερβολικά ομοιογενές και η επιθυμία για το 'άλλο' δηλ. την απροσδόκητη 'ετερότητα'. 

Το κόκκινο χρώμα είναι λοιπόν πληθωρικό και θέτει τα πάντα σε αμφισβήτηση με τρόπο απροσδόκητο, ριζοσπαστικό και μη διαλογικό, δεν επιθυμεί να κολακεύσει το πράσινο του τοπίου και δεν συνδιαλέγεται ανέμελα, ούτε με το μπλε του ουρανού, ούτε με κίτρινο του ιερού φωτός. Επιπλέον το κόκκινο είναι πολυτέλεια. Το ότι η πολυτέλεια σημαίνει ευτυχία, μας το δείχνει η ενδυμασία και η σημαία των παιδιών όλων των παραδείσων επί της γης: το χρώμα της ευτυχίας, είναι κόκκινο. Χαριτολογώντας, θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε τα επιχειρήματά μας επί μακρόν. Ούτως ή άλλως, το κόκκινο κτήριο εκφράζει, όπως άλλωστε και κάθε ανθρώπινη κατασκευή, έναν τρόπο θέασης και μία αναλογική ερμηνεία του κόσμου. Επομένως, η κριτική του κτηρίου δεν μπορεί παρά να είναι μία γόνιμη μεσολάβηση για τη μετατροπή της όποιας ερμηνευτικής βεβαιότητας σε μία εξίσου γόνιμη ερμηνευτική απορία. 

Ασφαλώς, καμία τέχνη, άρα ούτε και η αρχιτεκτονική, δεν ακονίζει την ευαισθησία μας, αν δεν μας συγκινεί και ταυτόχρονα, δεν υποκινεί με το άνοιγμα συζητήσεων που δεν κλείνουν ποτέ, την ερμηνευτική μας έφεση, χάριν της κριτικής απόλαυσης. Τέλος πάντων. Το κόκκινο κτήριο εγκαινιάστηκε, εν μέσω δημοσίων επαίνων, στις οκτώ Ιουνίου του 2011.