DOMa Diaries 04

Συνοψη

Η σειρά ημερίδων DOMa Diaries στοχεύει στην απεικόνιση του μέλλοντος της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Στην τέταρτη εκδήλωση της σειράς, οκτώ καταξιωμένα αρχιτεκτονικά γραφεία παρουσίασαν ένα έργο τους που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.

A31 Architecture Construction - Κατοικία στην Τζιά
P4architecture - Μετατροπή αχυρώνα σε κατοικία στη Ρόδο
PILA - Κατοικία στην οδό Δημοκρατίας
R|C|TECH - Κτήριο Logistics
React Architects - Υπόσκαφη κατοικία στην Πάρο
Έλενα Ζερβουδάκη / z-level - Aka handcrafted. Αποκατάσταση κτηρίου χαρακτηρισμένου ως νεώτερο μνημείο
Ελίνα Λούκου / DeMachinas - Seesaw Αpartment
Μπούκη Μπαμπάλου / Αντώνης Νουκάκης - Ανάπλαση Άξονα Αχειροποίητου-Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης

Η αρχή έγινε από το γραφείο A31 Architecture και την παρουσίαση του έργου «Κατοικία στη Τζιά» από τον αρχιτέκτονα Πραξιτέλη Κονδύλη, ο οποίος μας ξενάγησε στις λεπτομέρειες της συνθετικής διαδικασίας που ακολούθησε η ομάδα του κατά τον σχεδιασμό. Από την πρόκληση της έντονης κατωφέρειας του οικοπέδου μέχρι τον προσανατολισμό του κτηρίου, ο Πραξιτέλης περιέγραψε αδρά πώς έφτασαν στο τελικό αποτέλεσμα –μια κατοικία με τη μορφή στεγάστρου που καθιστά τα όρια μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού χώρου δυσδιάκριτα ενώ ταυτόχρονα αναζητά την αρμονία με το φυσικό περιβάλλον– και υπογράμμισε την ανάγκη κατανόησης του αρχιτεκτονικού «προβλήματος» ως μιας πρακτικής αντιμετώπισης ζητημάτων που οφείλει να συνοδεύεται από ένα ήθος λειτουργισμού και ρεαλισμού.

Η συνέχεια άνηκε στο γραφείο R.C.TECH και το έργο «Κτήριο Logistics». Ο αρχιτέκτονας Γιάννης Δουρίδας μας εξήγησε πώς η ομάδα του βρέθηκε μπροστά σε έναν σχεδιαστικό γρίφο, καθώς η τελική επίλυση έπρεπε να στεγάσει ένα περίπλοκο μηχανολογικό σχέδιο το οποίο ήδη διεκδικούσε έναν κτηριακό όγκο για τον εαυτό του, με πυκνές λειτουργίες και αδιαπραγμάτευτες χωρικές απαιτήσεις. Για να ανταποκριθεί στην πρόκληση του σχεδιασμού «ενός κτηρίου μέσα σε ένα κτήριο», η ομάδα του ακολούθησε ένα αντίστροφο πρόγραμμα που πρότεινε τη διάρρηξη της μονολιθικότητας του κτηριακού όγκου και την εισαγωγή ενός στοιχείου ελαφρότητας μέσα από ένα κέλυφος σκιάστρων. Ξεναγώντας μας στις φάσεις υλοποίησης του έργου –όπου το στοιχείο της ταυτόχρονης κατασκευής του και της αρχαιολογικής ανασκαφής δίπλα γοήτευσε ως σχόλιο πάνω στην κυκλικότητα του χρόνου– ο Γιάννης συμφιλίωσε με έναν καίριο τρόπο την «πλαστή» ένταση ανάμεσα στο αρχιτεκτονικό όραμα και τις μηχανολογικές προδιαγραφές, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι τα μηχανολογικά στοιχεία προσέδωσαν αλλά και απέκτησαν αρχιτεκτονική υπόσταση εντός του έργου.

Ο Γιώργος Σπυρίδωνος από το γραφείο react architects μας μετέφερε στις Κυκλάδες για την παρουσίαση του έργου «Υπόσκαφη Κατοικία στην Πάρο». Αντλώντας έμπνευση από τη χωροθέτηση του έργου εντός ενός παλιού λατομείου και διατηρώντας συμβολικές αναφορές στον «λυχνίτη», το παριανό μάρμαρο, η σχεδιαστική ομάδα αφουγκράστηκε την έντονη μορφολογία του τόπου για να προτείνει μια κατοικία που ανακαλεί την εικόνα ενός νταμαριού και απαντάει εννοιολογικά στον περιβάλλοντα όγκο του βράχου, ενώ ταυτόχρονα συγκρατείται στο ανάπτυγμά της από τη δημιουργία ενός ελαιώνα στον οποίο εντάσσονται οι υφιστάμενες ελιές. Tο αποτέλεσμα είναι ένα αρχιτεκτονικό έργο που συμπυκνώνεται νοηματικά στην όψη του, καθώς αποτελεί μια παράταξη χώρων με ψηφιδωτά ανοίγματα που ακολουθεί τη λογική των κινηματογραφικών καρέ (συχνές οι φιλμικές αναφορές στον λόγο του Γιώργου) και επιτρέπει τη θέαση εντός της κατοικίας σαν να κοιτάζουμε μέσα από έναν διαθλαστικό φακό. Για ένα έργο που κατέδειξε το πώς το στοιχείο του χρόνου εντάσσεται αυτούσιο στη μελέτη, συγκρατούμε τα λόγια του Γιώργου ότι η αρχιτεκτονική –μερικές φορές– συνίσταται στο να «φτιάχνουμε μελλοντικά ερείπια που μετουσιώνονται σε μνήμη και συμβολισμό».

Το πρώτο μέρος των DOMa Diaries ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση του έργου «Κατοικία στην οδό Δημοκρατίας» από το γραφείο PILA. Εδώ, η αρχιτεκτονική ομάδα κλήθηκε να σχεδιάσει μια κατοικία εντός ενός κατάφυτου οικοπέδου που περιείχε ήδη ένα διατηρητέο κτήριο με έντονη οπτική ταυτότητα, ένα δείγμα «μεταξύ πύργου και κουκλόσπιτου», όπως σημείωσε ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Βαρβιτσιώτης. Σε μια ογκομετρική αναμέτρηση ανάμεσα στα δύο κτήρια, η ομάδα των PILA μας αφηγήθηκε το πώς ακολούθησε στον σχεδιασμό της αυτό το χαρακτηριστικό παιχνίδι «πλήρωσης και κενού» που εκτυλίσσεται στον διατηρητέο κτηριακό όγκο, δημιουργώντας έτσι τη νέα κατοικία μέσα από έναν ιδιότυπο ρυθμό υποχωρήσεων και απολήξεων που καθρέφτισε το πρωτογενές κτήριο και ήρθε να σταθεί δίπλα του, αποτελώντας έτσι τη συνέχειά του. Ανάμεσα στη ροϊκότητα και τη στιβαρότητα του τελικού αποτελέσματος, η αρχιτεκτονική πρόταση αποτέλεσε κάτι παραπάνω από μία απλή συνομιλία ανάμεσα στα δύο κτήρια, καθώς κατέληξε σε ένα πρότυπο πλήρους συμβιωτικής σχέσης δύο, εν τέλει, διαφορετικών χρόνων και κόσμων.

Η αρχή του δεύτερου μέρους του DOMa Diaries έγινε με το έργο «Μετατροπή αχυρώνα σε κατοικία στη Ρόδο» από το γραφείο P4Architecture. Οι Αλκιβιάδης Πυλιώτης, Ευάγγελος Φώκιαλης και Κωνσταντίνος Πυλιώτης μας περιέγραψαν γλαφυρά τη συνθετική διαδικασία που ακολούθησαν προκειμένου να ανταποκριθούν στην αρχική επιθυμία των εργοδοτών και τη μετατροπή ενός αχυρώνα σε ησυχαστήριο με διάφορες βαθμίδες ιδιωτικότητας. Μέσα από μία στέρεη μεθοδολογία που περιλάμβανε την ενσώματη ανάγνωση του τόπου, την ενδελεχή έρευνα πάνω στην ιδιότυπη τυπολογία του αχυρώνα και τη ψηλάφιση της έννοιας του ερειπίου, η αρχιτεκτονική ομάδα έφτασε στην αποκρυστάλλωση της βασικής ιδέας στρέφοντας το βλέμμα της έξω από τον χώρο του έργου, στο άμεσο περιβάλλον του νησιού και συγκεκριμένα στα τέσσερα Νυμφαία της Ρόδου, τις χαρακτηριστικές αυτές γεωλογικές οπές. Αντλώντας από εκεί το στοιχείο του υπόγειου αίθριου, η ομάδα διατήρησε τον αρχικό σκελετό του αχυρώνα, δημιουργώντας μία ημι-υπαίθρια αυλή εντός του, καθώς και έναν υποβαθμισμένο κήπο στον οποίο εκβάλλουν οι υπόγειοι χώροι διαβίωσης της κατοικίας. Το αποτέλεσμα ήταν ένα έργο χαμηλότονης έντασης και ήπιας φυσιογνωμίας που αξιοποιεί το στοιχείο του ελάχιστου.

Η συνέχεια άνηκε στην αρχιτέκτονα Έλενα Ζερβουδάκη και την παρουσίαση του έργου “Aka Handcrafted” του γραφείου Z Level. Το έργο περιλάμβανε την αποκατάσταση ενός κτηρίου κατοικίας του 1930 στην περιοχή του Θησείου, ένα μοναδικό δείγμα ρυθμού Beaux-Arts που φέρει πλούσιο διάκοσμο. Η Ελένη ανέφερε πώς προτεραιότητα του σχεδιασμού στάθηκε η διατήρηση των αισθητικών και πολιτιστικών αξιών του κτηρίου –καθώς έχει κριθεί νεότερο μνημείο– ενώ η εμφατική επιθυμία των εργοδοτών να κατοικήσουν έναν χώρο διακριτικό που θα ήταν πλήρως ενταγμένος στη θερμοκρασία της άμεσης γειτονιάς οδήγησε προς έναν χειροποίητο σχεδιασμό που παράκαμψε τις τυποποιημένες επιλύσεις και την απλοϊκή παράθεση υλικών. Μιλώντας για τις πολλές προκλήσεις αλλά και τη μεγάλη ευκαιρία που αποτέλεσε αυτή η ανάθεση, η Ελένη συνόψισε νηφάλια –απηχώντας τη γνώμη των περισσοτέρων στο δωμάτιο– ότι «το πιο φιλικό κτήριο στο περιβάλλον είναι αυτό που ήδη υπάρχει, αρκεί να εξασφαλιστεί η ενεργειακή του απόδοση».

Το τέλος του DOMa Diaries 04 άνηκε στην Ελίνα Λούκου του γραφείου DeMachinas και την παρουσίαση του “Seesaw Apartment”. Το έργο προϋπέθεσε την ανακαίνιση ενός διαμερίσματος στην περιοχή του Γκύζη με την εφαρμογή ελάχιστων παρεμβάσεων και τη σχεδιαστική «εκκρεμότητα» μιας δυνητικής προσθήκης υπνοδωματίου στο μέλλον. Το στοιχείο αυτό πυροδότησε έναν δημιουργικό μονόλογο για την αρχιτέκτονα προκειμένου να εντοπίσει την κατάλληλη χωρική πρόταση, ο οποίος αργότερα μετατράπηκε σε δαιδαλώδη διάλογο με τον φίλο και συνεργάτη-σύμβουλο της Ελίνας, Γιώργο Πανταζή. Μέσα από την παρουσίαση της στιχομυθίας τους στο What’s Up και την αυτοσχέδια μαιευτική οδό που ακολούθησαν, περιηγηθήκαμε στα σχεδιαστικά στάδια μέχρι τη σύλληψη της τελικής ιδέας και, πολύ περισσότερο –και αυτό αποτέλεσε και το «δώρο» αυτής της επιτελεστικής κατά τα άλλα παρουσίασης– στα ενδότερα της αρχιτεκτονικής αγωνίας, όπου η αβεβαιότητα και η «αστοχία» θριαμβεύουν έως ότου η λύση αναδυθεί από μια τυφλή γωνία σε μια μεταμεσονύκτια συζήτηση με έναν εγκάρδιο φίλο και συνεργάτη.