Διαμορφωση παραλιακου μετωπου

Η μελέτη αυτή είναι αποτέλεσμα της πρώτης φάσης εφαρμογής ενός γενικού πολεοδομικού σχεδίου για την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της Ηλεκτρικής (περίπου 30 στρέμματα), στην περιοχή της Αγίας Τριάδας, στην παλιά πόλη του Ηρακλείου Κρήτης, κατά μήκος της προκυμαίας της πόλης και των Ενετικών τειχών της. 

Το σχέδιο επελέγη μέσω του διαγωνισμού Europaη 4 (1996, 1ο βραβείο). Πρέπει να σημειωθεί ότι η ομάδα εκπόνησης της μελέτης εργάσθηκε αποφασιστικά για την προετοιμασία του τελικού προγράμματος, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τη σύμβαση ανάθεσης το 2002, κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως υπέρβαση αρμοδιοτήτων. Στην πραγματικότητα το τελικό πρόγραμμα εκπονήθηκε μέσα από μια μακρά διαδικασία συνεργασίας μεταξύ της βραβευθείσας ομάδας του διαγωνισμού Europaη 4 και των φορέων του Δημοτικού Συμβουλίου. Η σύνταξη ενός νέου προγράμματος κατά την περίοδο 2000-02 προέκυψε από την ανάγκη συμμόρφωσης προς το νέο σχέδιο για την Παλιά Πόλη του Ηρακλείου, αλλά και προς τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να εξασφαλισθεί χρηματοδότηση μέσω του Προγράμματος Διαρθρωτικής Χρηματοδότησης URBAN II για την περίοδο 2002-2006. Αντιμετωπίσθηκαν έτσι πολιτικά και κοινωνικο-οικονομικά θέματα σε αστική κλίμακα. Αυτό οδήγησε σε ένα πρόγραμμα συμπληρωματικό ως προς αυτό του διαγωνισμού Europan: ένα πολιτιστικό κέντρο για την ένταξη των μεταναστών της γειτονιάς στην κοινωνία του Ηρακλείου.

Πρέπει να υπογραμμισθεί η χρήση των ιδεών της βραβευμένης μελέτης ως καταλύτη για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των διαφόρων φορέων που σχετίζονταν με την τοποθεσία και με τη χρηματοδότηση του έργου. Η νικήτρια ομάδα ενήργησε ως μεσολαβητής, ώστε να αποσαφηνισθούν οι προτεραιότητες και οι έννοιες που είναι σημαντικές για την τοποθεσία και για την πόλη του Ηρακλείου και είναι, επιπλέον, υλοποιήσιμες, σε ένα πλαίσιο πολιτικών προτεραιοτήτων ευρύτερης κλίμακας.

Υπό όρους σχεδιασμού, στόχος της ανάπλασης του παραλιακού μετώπου είναι η εκ νέου σύνδεση της πόλης με τη θάλασσα, που είχε καταστεί αδρανής τα τελευταία χρόνια. Αυτό επετεύχθη αφενός με την επέκταση της πόλης προς τη θάλασσα, σε επιλεγμένες περιοχές, μέσω δημόσιων προγραμμάτων και χώρων, και αφετέρου με τον ανασχεδιασμό της λεωφόρου της προκυμαίας ως συνδετικού αστικού στοιχείου μεταξύ της πόλης και της θάλασσας. 

Πρώτη φάση του έργου αποτελεί η ανάπλαση της πρώην εμπορικής περιοχής που βρίσκεται κατά μήκος της προκυμαίας, ώστε να ενθαρρυνθεί η δημιουργία δημόσιου χώρου, μέσω της άρθρωσης διαφορετικών βαθμών εγγύτητας μεταξύ του δημόσιου προγράμματος και του ανοικτού χώρου. Η πολυπλοκότητα του προγράμματος, όπως προτάθηκε, εξυπηρετεί τον σκοπό αυτό, δεδομένου ότι ενθαρρύνει την ανάμιξη διαφόρων ειδών χρηστών με τον δημόσιο χώρο. Σκοπός του έργου είναι να λειτουργήσει ως υποδομή, την οποία μπορούν να οικειοποιηθούν οι πιθανές δημόσιες χρήσεις σε κλίμακα γειτονιάς και πόλης. Γύρω από την κεντρική πλατεία έχουν ενταχθεί ορισμένα περίπτερα, μια κατασκευή για την [υπαίθρια] κυριακάτικη αγορά και ένα lnternet cafe, με τρόπο τέτοιο που να ενθαρρύνει αυτή την οικειοποίηση.

Ένα Δημοτικό Κέντρο Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΚΥΑ), (συμβουλευτικό κέντρο σε επίπεδο γειτονιάς, συμβουλευτικές υπηρεσίες για την απασχόληση και μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων), βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο (6m κάτω από το επίπεδο του δρόμου), επιτρέποντας τη δημιουργία ενός υπόστεγου υπόγειου χώρου στο επίπεδο του δρόμου. Ένας διώροφος υπόγειος χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων βρίσκεται δίπλα του, κάτω από την κεντρική πλατεία. Η κεντρική πλατεία είναι οργανωμένη τόσο στο επίπεδο του δρόμου, όσο και σε ένα χαμηλότερο επίπεδο που συνδέεται με τον υπόστεγο δημόσιο χώρο μέσω συνεχόμενων κλιμάκων και ενός μεγάλου κεκλιμένου επιπέδου. Με τον τρόπο αυτό η κεντρική πλατεία συνδέεται άμεσα με την είσοδο της κάτω στάθμης του κτηρίου του ΔΚΥΑ. Επιπλέον, η υποβαθμισμένη πλατεία μπορεί να προστατευθεί από τους ισχυρούς βόρειους ανέμους του χειμώνα, πράγμα που επίσης επιτρέπει την ανάπτυξη βλάστησης.

Ο γραμμικός υπόστεγος δημόσιος χώρος δημιουργεί μια ευχάριστη σκιερή περιοχή κατά τις ζεστές καλοκαιρινές ημέρες. Οι φεγγίτες οροφής που είναι επενδεδυμένοι με χαλκό επιτρέπουν στο χειμερινό φως του ηλίου που έρχεται από τον νότο να εισέρχεται άμεσα στον χώρο. Ο χώρος αυτός γίνεται χώρος πρόσβασης από τον δρόμο προς τη χαμηλότερη στάθμη του κτηρίου του ΔΚΥΑ. Αποτελεί επίσης σύνδεσμο μεταξύ των δύο δημοσίων κτηρίων που βρίσκονται στις άκρες του. Το κτήριο έχει σκυρόδετο φέροντα οργανισμό θεμελιωμένο στο χαμηλότερο επίπεδο, που εξελίσσεται καθώς ανεβαίνει σε σκυρόδετο πλαίσιο που ορίζει τον υπόστεγο δημόσιο χώρο. Η ελαφρά μετατόπισή του από την άκρη του τοίχου αντιστήριξης επιτρέπει την ένταξη κήπων και φυσικού φωτός κατά μήκος της περιμέτρου του. Μια τέτοια χειρονομία, μαζί με τους τοίχους αντιστήριξης και την σκιερή οροφή, δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για δροσιά τις καλοκαιρινές ημέρες.