Κλειστο κολυμβητηριο στη Σχολη Ναυτικων Δοκιμων

Ένας Ιδιότυπος Εσωτερικός Χώρος

[…] Τα προβλήματα της μορφολογικής διερεύνησης του εσωτερικού χώρου του κλειστού κολυμβητηρίου παρουσιάζονται με ιδιάζουσα μορφή. Πέρα από τις καθαρά τεχνικές απαιτήσεις που οφείλουν να εξυπηρετήσουν και να διαμορφώσουν (φωτισμός, μονώσεις, ακουστική κλπ.), κρίνουμε ότι αυτή καθαυτή η ποιότητα του χώρου παρουσιάζει ιδιόμορφες αισθητικές και ψυχολογικές απαιτήσεις. Το ιδιαίτερο αυτό πρόβλημα τίθεται από αυτή την ίδια τη λειτουργική σκοπιμότητα του κτηρίου, γιατί αφορά τη δημιουργία ενός κλειστού χώρου με λειτουργίες κατά κύριο λόγο εξωτερικού υπαίθριου χώρου. Αναδεικνύει μάλιστα ο σκοπός του ένα χαρακτηριστικό φυσικό στοιχείο, το νερό. Η ‘δέσμευση’, βέβαια, υπαίθριου χώρου για τη δημιουργία εσωτερικού χώρου αποτελεί γενικότερα το πρώτο μέλημα της αρχιτεκτονικής. Αλλά τότε οι λειτουργίες τις οποίες πρέπει να ικανοποιήσει η βίωση μέσα σ’ αυτούς τους χώρους είναι βασικά διάφορες από τις λειτουργίες και τη βίωση στο ύπαιθρο. Στην περίπτωση, όμως, των κλειστών κολυμβητηρίων, και κατά κάποιο ποσοστό και στα κλειστά γυμναστήρια, η κύρια λειτουργία μέσα σ’ αυτά δεν είναι σχεδόν καθόλου διακεκριμένη από την υπαίθρια. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, μάλιστα, ότι μέσα στον εσωτερικό αυτό χώρο η επαφή με τη ‘φύση’ δε γίνεται συμπτωματικά και ακόμα περισσότερο ‘στατικά’ αλλά συστηματικά και μάλιστα ‘δυναμικά’. Μετέχει ο κολυμβητής της ‘φυσικής κατάστασης’, ‘είναι’ στο ύπαιθρο¹. Απλοποιώντας, θα λέγαμε ότι θα έπρεπε να δημιουργήσουμε εξωτερικό χώρο σε εσωτερικό ή αλλιώτικα εσωτερικό που να έχει τη μορφή υπαίθριου. Θα ήταν όχι απλώς υπερβολή αλλά παρανόηση αν κατασκεύαζε η αρχιτεκτονική έναν τέτοιο χώρο-σκηνικό, εάν επιχειρούσε να δώσει λύση με νατουραλιστικά στοιχεία. Η αναφορά αυτή στο ιδιόμορφο πρόβλημα του εσωτερικού χώρου γίνεται για να δειχτεί η ποιότητα, οι ποιοτικές απαιτήσεις που προβάλλει ο χαρακτήρας του χώρου. Εξάλλου, μία ευρύτερη διερεύνηση του έσω και έξω χώρου στο κλειστό κολυμβητήριο απαιτεί γενικότερες αναγωγές που δεν είναι θέμα της δημοσίευσης αυτής. Τα παραπάνω δείχνουν πόσο σοβαρή επίδραση οφείλουν να έχουν παράγοντες καθαρά ψυχολογικοί και αισθητικοί στην αρχιτεκτονική του εσωτερικού χώρου και στην όλη μορφολογία του έργου. Για να γίνει πιο συγκεκριμένο το θέμα, νομίζουμε ότι μπορούμε να σημειώσουμε ένα παράδειγμα: Εάν ο χώρος προοριζόταν για μία μεγάλη αίθουσα υποδοχής των ίδιων ακριβώς διαστάσεων, θα μπορούσε το ύψος να είναι πάρα πολύ μικρότερο απ’ ό,τι σήμερα του κολυμβητηρίου, και όμως η αίθουσα να είναι πολύ ευχάριστη. Στην περίπτωση που ο ίδιος χώρος προοριζόταν για μπάσκετ, ύψος σαν της αίθουσας υποδοχής, όχι μόνο πρακτικά αλλά και αισθητικά, πιθανόν δε θα αρκούσε. Ακόμα πιο πολύ στο χώρο της κολυμβητικής περιοχής ενός κλειστού κολυμβητηρίου το ίδιο πιο πάνω ύψος θα ήταν απαράδεκτο, εφόσον αποβλέπουμε και σε μία στοιχειώδη τουλάχιστον ‘ψυχική άνεση’ του κολυμβητή. Έτσι, σε συνάρτηση βέβαια και με τις διαστάσεις που επέτρεπε η κατασκευή και που υπαγόρευαν οι διάφορες επιμέρους χρήσεις-λειτουργίες, ορίστηκε καταρχήν το ύψος και μετά η καμπυλόμορφη κάλυψη, την οποία κρίναμε ότι ήταν η πιο ενδεδειγμένη. Όλη η πλευρά που βλέπει προς τη θάλασσα αφέθηκε ανοιχτή και προσφέρει άπλετο φυσικό φως στο χώρο, προσπαθώντας να επιλύσει και τις παραπάνω απαιτήσεις του εσωτερικού χώρου. Στο έργο προβλέπονται επιμέρους μορφολογικά στοιχεία, όπως το χρώμα, τα υλικά επενδύσεων κ.ά., έτσι ώστε μαζί με την επίλυση των τεχνικών προβλημάτων, να συντείνουν και στην αρχιτεκτονική του εσωτερικού χώρου, όχι σαν ‘επιδερμικά’ διακοσμητικά στοιχεία, αλλά σαν στοιχεία οργανικά και ακόμη απαραίτητα για την ψυχολογία του χώρου, που νομίζουμε ότι παίρνει μεγαλύτερη ένταση και σημασία στο ελληνικό κλίμα.

¹ Τούτο συνδέεται με τα γενικότερα προβλήματα της φύσης και της σύνθεσης του έσω και έξω χώρου στην αρχιτεκτονική. Βλ. σχετικά Π. Α. Μιχελή, Η Αρχιτεκτονική ως Τέχνη, εκδ. Β΄, ΤΕΕ, Αθήναι 1951. Του ιδίου 'Ο χωροχρόνος και η σύγχρονη Αρχιτεκτονική', Νέα Εστία τ.551, Αθήνα 1950, σ. 801- 812. S. Gideon, Space,time and architecture, The Harvard University Press, 1946 και γενικότερα G. Bacelard, La poetique de l’Espace, P.U.F., Paris 1957 και τελευταία M. Heidegger, Batir , Habiter, Penser, Essais et comferences, Gallimard, Paris 1958, σ. 170-193. Ζυγός, τχ. 38, 1959