ΤΕΥΧΟΣ 153 – ΑΡΧΕΤΥΠΑ

Συνοψη

Οι ΔΟΜΕΣ παρουσιάζουν μια ανθολογία των πρόσφατων και σύγχρονων ελληνικών αρχιτεκτονικών «αρχετύπων», μια συλλογή/δημοσίευση που θα περιλάβει τις (ιστορικές-θεωρητικές και σχεδιαστικές) μήτρες της σημερινής ελληνικής αρχιτεκτονικής. 

Με βάση τις διαπιστώσεις της αρχιτεκτονικής θεωρίας και ανεξάρτητα από τη «ρητορική» των διαφόρων αρχιτεκτονικών τάσεων ή των αρχιτεκτόνων τη  ρομαντική πεποίθηση, η παραγωγή των αρχιτεκτονικών μορφών, από τη γενική διάταξη μέχρι τη λεπτομέρεια του αρχιτεκτονικού έργου, γίνεται αναπόδραστα μέσα από την αναδρομή σε άλλες μορφές, αρχιτεκτονικές ή όχι. 

Οι αρχικές μορφές μπορούν να οδηγήσουν στις νέες μορφές λειτουργώντας:
α. ως πρότυπα, όταν η νέα μορφή επιδιώκει να αποτελέσει ακριβές αντίγραφο της αρχικής, 
β. ως προηγούμενα, όταν η νέα μορφή απλά εμπνέεται από την αρχική, χωρίς επιδίωξη πιστής αναπαραγωγής, 
γ. ως τύποι, όταν η νέα μορφή αποτελεί εξειδίκευση ενός αφηρημένου γενικού διαγράμματος μορφής.
Είναι προφανές ότι, σε κάθε αρχιτεκτονικό έργο, οι τρεις διαδικασίες συνυπάρχουν και, επίσης, ότι συνυπάρχουν με ποικίλο ποσοστό συμμετοχής, που απεικονίζεται στο λιγότερο ή περισσότερο οπτικά οικείο τελικό αποτέλεσμα, χωρίς κατ΄ανάγκην αντίστοιχα γνώριμο νόημα. Το νόημα ενέχει διαφορετικές διαδικασίες παραγωγής, όπου ο αποδέκτης συμμετέχει εξ ίσου, πράγμα που δεν συμβαίνει κατά τον σχεδιασμό, όπου απαιτείται ειδίκευση.

Η επιλογή και η πρόσληψη των αρχικών μορφών είναι προσωπικές και αποδίδουν εν τέλει την ιδιομορφία του ατομικού έργου. Τούτο ισχύει και στην περίπτωση της συλλογικής αρχιτεκτονικής δημιουργίας, όπου όμως οι αναδρομές είναι πολλαπλές καθώς ενέχουν πληθυντικά δημιουργικά υποκείμενα και καταλήγουν στο κοινό αποτέλεσμα χωρίς κατ΄ανάγκην να ταυτίζονται. 

Η αναδρομή σε προϋπάρχουσες μορφές είναι αυτό που καθιστά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μια διαδικασία σύνθεσης, κατά την οποία αυτές  επιλέγονται και, αυτούσιες ή επεξεργασμένες, συνιστούν τις νέες. 
Η χρονική σειρά και ο βαθμός επεξεργασίας προφανώς δεν υπονοούν οιουδήποτε είδους υπεροχή των μεν έναντι των δε. Αυτή κατοχυρώνεται από το τελικό συνολικό αποτέλεσμα και μόνο.

Τα «αρχέτυπα», που αναζητάμε προς δημοσίευση, δεν είναι οι πρωτογενείς και αυτούσιες αρχικές μορφές, που, με βάση τα παραπάνω, εμπνέουν τις νέες μορφές.
Είναι οι πρωταρχικές νέες/παράγωγες μορφές, οι συνολικοί φορείς αρχιτεκτονικών αρχών και ιδεών, που έχουν προέλθει από τις αρχικές μορφές.
Είναι οι πρωταρχικές νέες/παράγωγες μορφές, από την περαιτέρω επεξεργασία των οποίων παράγονται τα μεμονωμένα αρχιτεκτονικά έργα. 

Το «αρχέτυπο» είναι ο αρχικός τύπος. 
Σαν τύπος, κατά τα προηγούμενα, παράγει νέες μορφές ως εξειδικεύσεις του. 
Το «αρχέτυπο» είναι προσωπικό έργο/προϊόν της ατομικής προτίμησης και δημιουργικής διάθεσης του δημιουργού. Υπάρχει ήδη, αφού ο δημιουργός ήδη παράγει αρχιτεκτονική, ως σχέδιο ή ως θεωρία. Μένει, ίσως, η αποκρυστάλλωσή του σε οπτική ή φραστική παρουσίαση.

ΑΡΧΕΤΥΠΟ

‘Λεξικό Δημητράκου’
αρχέτυπος (-η) -ο(ν) [...] ο αρχικόν τύπον έχων, ο πρώτος λαβών τύπον, πρωτότυπος, ο ως πρότυπον χρησιμεύων, αντίθ. αντίγραφον  [...] μτφ. υποδειγματικός, ιδεώδης [...] ο αρχικός τύπος, το πρότυπον, το ως υπόδειγμα χρησιμεύον [...] το πρωτότυπον σφραγίδος [...] γενι-κή εικών [...]

‘Λεξικό Τριανταφυλλίδη’
αρχέτυπο το [...] αυτό που χρησιμεύει ως υπόδειγμα, ως πρότυπο [...] σύνολο αναμνήσεων που είναι εγκαθιδρυμένες στη δομή του εγκεφά-λου ως πανάρχαιες και στοιχειώδεις εικόνες και που αντανακλούν ιστορικές συλλογικές εμπειρίες του ανθρώπου [...]

‘Λεξικό Τριανταφυλλίδη’
αρχέτυπος -η -ο [...] που χρησιμεύει ως πρότυπο, ως υπόδειγμα [...] πλασμένος σαν υπόδειγμα [...]

‘Λεξικό Κριαρά’
αρχέτυπον το […] πρότυπο, ό,τι χρησιμεύει ως αρχικό υπόδειγμα [...]

‘Λεξικό Γεωργακά’
αρχέτυπο [...] the original or primary form of sth, prototype [...] abstract or ideal conception of sth, archetype [...] typical example, archetype, paradigm [...]

‘Λεξικό Γεωργακά’
αρχέτυπος -η -ο [...] constituting the product or model of which copies are made, original (syn πρωτότυπος, ant έκτυπος): αρχέτυπο έργο, καλούπι  […] having the form of an early model, antique […] original, initial, primary, pristine […]