12ο νηπιαγωγειο Πειραια

Τα κύρια θέματα που απασχόλησαν τον σχεδιασμό εκτός από την προσαρμογή στις απαιτήσεις του ΓΟΚ ήταν η εφαρμογή των ποσοτικών προδιαγραφών του τυπικού προγράμματος του Υπουργείου Παιδείας και η προσαρμογή των λειτουργιών του κτηρίου στο μικρό μέγεθος του οικοπέδου. Επίσης ο σχεδιασμός έπρεπε να λάβει υπ’ όψη του και να ανταποκριθεί με ρεαλισμό στους οικονομικούς περιορισμούς, τις ιδιαιτερότητες και τα προβλήματα που θεωρούνται δεδομένα στην κατασκευή ενός κτηρίου για δημόσια χρήση σήμερα στην Ελλάδα. Υπενθυμίζω εδώ ότι στον ΟΣΚ μεγάλη προσπάθεια καταβαλλόταν για την ανέγερση διδακτηρίων τα οποία έπρεπε να καλύψουν ανάγκες οι οποίες δεν μπορούσαν να περιμένουν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την ποσοτική προσέγγιση στον σχεδιασμό, η οποία μαζί με την έλλειψη της απαιτούμενης ευελιξίας, ευθύνεται κυρίως για την γνωστή προκατάληψη των χρηστών απέναντι στα σχολικά κτήρια. Η ανάγκη άμεσης υλοποίησης των νέων κτηρίων δεν άφηνε πολλά περιθώρια στην ενημέρωση και στην έρευνα. Η πρακτική του σχεδιασμού στον ΟΣΚ λειτουργούσε, σε ένα χώρο με όλα τα παραδοσιακά συντηρητικά γνωρίσματα της ελληνικής πραγματικότητας, πολύ μακριά από τις διεθνείς εξελίξεις αμφισβήτησης και επαναπροσδιορισμού βασικών εννοιών που έχουν σχέση με την εκπαίδευση και την αρχιτεκτονική. Μακριά από τους μετασχηματισμούς, τις συζητήσεις, τους πειραματισμούς στις μεθόδους διδασκαλίας. Όσο καιρό δούλευα στον ΟΣΚ είχα την αίσθηση ότι το κύριο στοιχείο της δουλειάς μου ήταν το πως θα μπορούσε να έχει κανείς ένα κτήριο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και πιο φθηνά.

Το λειτουργικό πρόγραμμα του κτηρίου ακολουθεί τα στοιχεία του τυπικού προγράμματος του ΟΣΚ και περιλαμβάνει τους εξής χώρους. 2 Αίθουσες Διδασκαλίας, Χώρο πολλαπλών χρήσεων, Κουζίνα, Γραφείο νηπιαγωγών, Αποθήκη, Λεβητοστάσιο, Τουαλέτες, Χώρο στάθμευσης 2 αυτοκινήτων. Η συνολική επιφάνεια του κτηρίου είναι 354 τ.μ. και το εμβαδόν του οικοπέδου είναι 720 τ.μ. Το κτήριο αποτελείται από έναν κύλινδρο, κομμένο στη μέση, μέσα στον οποίον στεγάζεται ο χώρος πολλαπλών χρήσεων, σε επαφή με δύο παράλληλες πτέρυγες για όλες τις υπόλοιπες χρήσεις. Ο χώρος πολλαπλών χρήσεων λειτουργεί σαν κεντρικός χώρος εκδηλώσεων, παιχνιδιού, διαλείμματος καθώς και σαν χώρος διανομής των κινήσεων σε όλους τους υπόλοιπους χώρους του κτηρίου. Φωτίζεται από μεγάλα πλευρικά ανοίγματα σε συνδυασμό με ένα επιμήκη φεγγίτη στην οροφή, η οποία είναι ομοεπίπεδη με την οροφή των δύο τάξεων. Ο συνδυασμός του φωτισμού από ψηλά μαζί με την ελεγχόμενη δυνατότητα οπτικής επαφής από τα πλευρικά ανοίγματα και τους φεγγίτες έγινε για να ενισχύσει το φυσικό φωτισμό όλων των κύριων εσωτερικών χώρων, να ικανοποιήσει καλύτερα την αίσθηση της συνέχειας μεταξύ τους και με τον περιβάλλοντα χώρο, και να κάνει καλύτερα διαβαθμισμένη – πιο διαφανή – τη μετάβαση από τον εσωτερικό στον εξωτερικό χώρο και το αντίθετο.

Στο σχεδιασμό, μεγάλη έμφαση δόθηκε στην επεξεργασία και στην προσαρμογή της κλίμακας των όγκων του έργου σε μικρότερα μεγέθη. Στην δημιουργία μιας οικείας κλίμακας για τα παιδιά. Γι αυτό οι οροφές των βοηθητικών χώρων και οι διαχωριστικοί τοίχοι μεταξύ των κύριων χώρων βρίσκονται σε ύψος 2,60 μ από το δάπεδο, 70 εκ. κάτω από την ενιαία οριζόντια οροφή των κυρίων χώρων. Η ίδια μέθοδος ακολουθήθηκε και στον χώρο της αυλής όπου έχει τοποθετηθεί ένα σύστημα από στέγαστρα με ανάλογα ύψη. Από τα πρώτα ζητούμενα της μελέτης ήταν επίσης να εξασφαλιστούν ημι-υπαίθριοι χώροι στάσης μπροστά στις 2 εισόδους του Νηπιαγωγείου, που βρίσκονται σε δρόμους με πολύ στενά πεζοδρόμια και έχουν ανάγκη προστασίας από την κίνηση των αυτοκινήτων. Για τον λόγο αυτό η κύρια είσοδος στο κτήριο, η δεύτερη είσοδος από το δρόμο στην αυλή και η πρόσβαση στο λεβητοστάσιο, το οποίο βρίσκεται πίσω από τις δυο υποχρεωτικές θέσεις στάθμευσης, τοποθετήθηκαν σε οπισθοχώρηση σε σχέση με την οικοδομική γραμμή. Το θέμα της σχέσης ανάμεσα στο κτήριο και στο σύγχρονο πυκνοδομημένο αστικό πλαίσιο που το περιβάλλει αποτέλεσε το κύριο θέμα προβληματισμού της μελέτης. Κατ αρχάς, εκτός από την προσαρμογή της κλίμακας σε μικρότερα μεγέθη, στις όψεις έγινε προσπάθεια να αδειάσουν οι μορφές από κώδικες μορφολογικούς, συμβολικούς. Γι αυτό χρησιμοποιήθηκαν απλά ορθογώνια παραλληλεπίπεδα και ευθείες γραμμές. Η χρήση ενός συστήματος βασισμένου στις βασικές μονάδες της αρχιτεκτονικής, στην οικονομία των εκφραστικών μέσων και στην απλότητα των υλικών έγινε για να κρατηθεί μια στάση σε συνειδητή σημασιολογική αντίθεση προς την εμπορευματοποιημένη καταναλωτική εικόνα του αστικού χώρου. Ταυτόχρονα αφιερώθηκε πολύς χρόνος στη επεξεργασία και στην προσπάθεια για την αλλοίωση των πραγματικών διαστάσεων του κτηρίου, την αλλαγή της κλίμακας στα μέτωπα των όψεων, στην οπτική μείωση των όγκων στα όρια του οικοπέδου όπως προσλαμβάνονται από τον δρόμο. Η οργάνωση των όψεων του κτηρίου στηρίχθηκε στην επαναληπτική χρήση ορθογώνιων στοιχείων 3,50x3,50 μέτρων περίπου. Μ’ αυτό τον τρόπο, έγινε προσπάθεια ώστε οι όψεις, αποτελώντας πολλαπλάσια μιας μονάδας, να δημιουργήσουν ένα σύνολο που να έχει μια κλίμακα πιο κοντά στον άνθρωπο. Επίσης έγινε χρήση και μιας ενδιάμεσης χωρικής ποιότητας, εκτός από τη μάζα και το κενό. Η τρίτη αυτή χωρική ποιότητα (η ημιδιαφάνεια) δημιουργήθηκε με χρήση περσίδων, που είτε αποτελούν μέρος της περίφραξης, είτε στοιχειοθετούν τα όρια του χώρου στην οικοδομική γραμμή μπροστά από το κτήριο το οποίο κρύβουν. Στα όρια του οικοπέδου το περίγραμμα του κτηρίου μαζί με την περίφραξη, σχεδιάστηκαν σαν μια ενότητα, η οποία μοιράζεται σε μικρότερα ορθογώνια στοιχεία, σε τοιχία διαστάσεων 3,50 x 3,50 μέτρων και σε πλαίσια από κοιλοδοκούς, τα οποία συνδέονται με οριζόντιες περσίδες. Οι περσίδες οριοθετούν την κτηριακή επέμβαση, δίνουν αίσθηση ενότητας και κλονίζουν την αντίληψη του θεατή από το δρόμο ως προς την πραγματική ταυτότητα του όγκου του κτηρίου. Στην οικοδομική γραμμή επί της οδού Κοζάνης, είναι τοποθετημένα συμμετρικά 3 τετράγωνα πάνω σε ένα χαμηλό οριζόντιο τοιχίο, που λειτουργεί σαν προστατευτικό εμπόδιο στις δύο εξόδους του κτηρίου. Από αυτά, τα δύο ακραία είναι πλαίσια από κοιλοδοκούς που δημιουργούν δύο στεγασμένους μεταβατικούς χώρους ανάμεσα στην κίνηση της γειτονιάς και στις δύο εισόδους του νηπιαγωγείου τις οποίες σηματοδοτούν. Το κεντρικό τετράγωνο είναι ένα έργο τέχνης - παρέμβαση στον δημόσιο υπαίθριο χώρο, χωρίς αναπαραστατικά μηνύματα, φτιαγμένο με άμμο σε στρώσεις από την Λήδα Μανθούλη. Κατά την διάρκεια της επεξεργασίας των μετώπων των όψεων και της διαμόρφωσης των ορίων του κτηρίου, δόθηκε μεγάλη προσοχή στη σχέση αναλογίας των επί μέρους μεγεθών του συνόλου με τον περιβάλλοντα χώρο στον οποίο εντάσσονται, και στην ανίχνευση της ισορροπίας ανάμεσα στην συμμετρική τάξη των χαμηλών τοιχίων, των κενών μεταξύ τους και της καμπύλης μορφής που υπάρχει πίσω από αυτά. Εκτός από το έργο τέχνης στην όψη, υπάρχουν άλλες δύο εικαστικές επεμβάσεις στο εσωτερικό του Νηπιαγωγείου. Στις δύο τάξεις και στον διάδρομο, των οποίων η οροφή είναι ενιαία οπτικά, κρέμεται ένα έργο μήκους 13 μέτρων από χρωματιστά πανό από σελοφάν, κομμένο από τον Νίκο Αλεξίου σε γεωμετρικά σχήματα. Στον χώρο πολλαπλών χρήσεων έχει τοποθετηθεί μια εγκατάσταση μήκους 7,5 μέτρων σαν παιχνίδι με πολύχρωμα ηλιοτρόπια και μεταλλικά καλειδοσκόπια της Δανάης Στράτου.

Μετά απ’ αυτά νομίζω ότι θα έπρεπε να αναφερθεί ότι στον ΟΣΚ δεν ορίστηκα ποτέ επιβλέπων, παρόλα αυτά προσπάθησα, με μεγάλες πρακτικές δυσκολίες και εμπόδια από την Υπηρεσία, να παρακολουθήσω κάποια έργα, τα οποία είχα σχεδιάσει ο ίδιος, γιατί υπήρχε πάντα ο κίνδυνος παραμόρφωσης της μελέτης στην κατασκευή.