ΒΡΑΒΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ 2017

Συνοψη

Με πραγματική χαρά, οι ΔΟΜΕΣ παρουσιάζουν μέρος των αποτελεσμάτων της πρωτοβουλίας ‘ΔΟΜΕΣ 2017’, ενός προγράμματος καταγραφής, ενθάρρυνσης και προώθησης του έργου των Ελλήνων αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δημιουργίας στην Ελλάδα, που οι ΔΟΜΕΣ ανακοίνωσαν τον Σεπτέμβριο του 2016 και που εξελίσσεται, παρά τις δυσκολίες, για όγδοη συνεχή χρονιά. Πρόκειται για συνέχιση της πρωτοβουλίας που ανέλαβαν οι ΔΟΜΕΣ για πρώτη φορά το 2009, με στόχο την προβολή της αντιπροσωπευτικής τρέχουσας αρχιτεκτονικής της χώρας και την εύκολη πρόσβαση σε μια κωδικοποίηση των σημαντικών πρόσφατων αρχιτεκτονικών έργων και των δημιουργών τους. Είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι που μπορούμε πλέον να θεωρούμε την ‘Πρωτοβουλία ΔΟΜΕΣ’ εν γένει -και τα ‘Βραβεία ΔΟΜΕΣ’ ειδικότερα- εδραιωμένα ετήσια γεγονότα, θεσμούς της Ελληνικής αρχιτεκτονικής σκηνής, αναγνωρίσιμους πλέον και διεθνώς.

Η πρωτοβουλία ‘ΔΟΜΕΣ 2017’ αποτελείται από δύο σκέλη:
1. τα ‘Βραβεία ΔΟΜΕΣ 2017’ για
- το καλύτερο πραγματοποιημένο έργο των ετών 2012-2016,
- το καλύτερο πρώτο έργο νέου αρχιτέκτονα και
- την καλύτερη μελέτη.
2. την έκδοση της ‘Επετηρίδας Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2017’ των ΔΟΜΩΝ, που περιλαμβάνει αξιόλογα πραγματοποιημένα έργα και ανεκτέλεστες μελέτες των ετών 2012-2016, που έχουν ανατεθεί από υπαρκτούς πελάτες,

Η όλη δομή της πρωτοβουλίας ‘ΔΟΜΕΣ 2017’, που συγκέντρωσε ένα σύνολο 154 συμμετοχών, είναι παρόμοια με αυτήν των τελευταίων τεσσάρων ετών. Όπως συνέβη και στα ‘Βραβεία ΔΟΜΕΣ 2012’, στα ‘Βραβεία ΔΟΜΕΣ 2013’ στα ‘Βραβεία ΔΟΜΕΣ 2014’ και στα ‘Βραβεία ΔΟΜΕΣ 2015’, εκτός από το ένα βραβείο ανά κατηγορία, υπάρχουν δυο έπαινοι, ώστε να διακριθούν περισσότερα από ένα έργα. Διατηρήσαμε την ανεξάρτητη λειτουργία των κριτών, τόσο για πρακτικούς λόγους, όσο και επί σκοπώ, προκειμένου να έχουμε πολλαπλές, έστω και αποκλίνουσες, αναγνώσεις και αποτιμήσεις της τρέχουσας συνθήκης, όπως αυτή αντανακλάται στα υποβληθέντα έργα, χωρίς συμβιβασμούς οιουδήποτε είδους πέρα από την προσωπική εκτίμηση. Το τελικό αποτέλεσμα περιλαμβάνει ένα αριθμό πολύ διαφορετικών υποψηφιοτήτων που ισοψήφισαν πάνω από το όριο που έχει τεθεί για τη δημοσίευση έργων. Η αβεβαιότητα είναι χρήσιμη τροφή για στοχασμό και δημιουργικότητα.

Κριτές στην εκδήλωση ‘ΔΟΜΕΣ 2017’ ήσαν οι κκ.
Max Dudler, αρχιτέκτων, διευθυντής του Γραφείου 'Max Dudler, architekt', Βερολίνο
Sou Fujimoto, αρχιτέκτων, διευθυντής του Γραφείου 'Sou Fujimoto Architects', Τόκιο
Jorge Silvetti, αρχιτέκτων, καθηγητής, Graduate School of Design, Πανεπιστήμιο Harvard, Μασαχουσέτη, διευθυντής του Γραφείου 'Machado Silvetti', Bοστόνη, Μασαχουσέτη

Ζητήθηκε από τους κριτές να αξιολογήσουν τα έργα χωρίς να συσκεφθούν σε πραγματικό χρόνο ή τόπο, εντελώς ανεπηρέαστοι ο ένας από τον άλλο, να τα βαθμολογήσουν και να γράψουν ένα συνοπτικό σχόλιο.

Στο αντίστοιχο τεύχος, επαυξημένο απόσπασμα της ειδικής έκδοσης της ‘Επετηρίδας Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2017’, δημοσιεύονται δεκαεννέα έργα, που κατά μέσον όρον επέλεξε η κριτική επιτροπή ως επικρατέστερα για τα ‘Βραβεία ΔΟΜΕΣ 2016’ στις τρεις προαναφερθείσες κατηγορίες. Στην ομάδα αυτών των κορυφαίων σχεδίων υπάρχουν ένδεκα πραγματοποιημένα έργα, τρία επί πλέον πρώτα (πραγματοποιημένα) έργα νέων αρχιτεκτόνων και πέντε μελέτες.

 Η επιλογή των δεκαεννέα έργων περιλαμβάνει κατ΄αρχήν ίσο περίπου αριθμό κατοικιών, εμπορικών χώρων και εγκαταστάσεων κοινόχρηστου χαρακτήρα. Ωστόσο, η πρώτη αυτή κατάταξη υπονομεύεται, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι τουλάχιστον τρία από τα επτά έργα οικιστικού χαρακτήρα προορίζονται για τουριστική εκμετάλλευση, άλλα τρία είναι σπίτια διακοπών και μόνο ένα, το αναπάντεχο ‘Σπίτι της Παγώνας’ αποτελεί μόνιμη κατοικία. Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώνει δεδομένα από τα αμέσως προηγούμενα Προγράμματα ‘ΔΟΜΕΣ’, που έδειξαν ότι μεγάλο μέρος της καλύτερης σύγχρονης αρχιτεκτονικής -περισσότερα από τα μισά διακριθέντα έργα- παραγγέλλεται συνειδητά, όχι απλά ως λειτουργική, αλλά ως ποιoτική παράμετρος οικονομικών δραστηριοτήτων, που αναπτύσσονται μέσα στο αντίξοο πλαίσιο της παρατεταμένης κρίσης.

Αξίζει να επισημανθούν μερικά ακόμη ενδιαφέροντα στοιχεία:
- Δυο από τα τρία βραβευόμενα έργα αποτελούν πολύ αξιόλογα δοκίμια πάνω στο θέμα της «ελάχιστης» κατοικίας, σε παραθεριστική εκδοχή και με ανανεωτική οικοδομική απόδοση, που τα καθιστά, έτσι καθώς υποστηρίζουν έναν «απωλεσθέντα» ξέγνοιαστο βίο, που εν πολλοίς συντελείται πλάι και όχι μέσα τους, σχεδόν ποιητικά.
- Δυο έργα ανάμικτου εμπορικού και δημόσιου –και μάλλον εφήμερου- χαρακτήρα, παράδοξες υλοποιήσεις(;) σχεδίων του Chernikhov, οφείλουν μεγάλο μέρος της δυναμικής τους στον δεξιοτεχνικό σχεδιασμό και υπολογισμό μεταβλητών συνθέσεων τεχνητού φωτισμού.
- Tα πραγματοποιημένα έργα, για την άρτια ολοκλήρωση των οποίων απαιτείται στην Ελλάδα, όπως ξέρουμε, πολύς κόπος, αποτελούν μια ισχυρή πλειοψηφία μεταξύ των κορυφαίων. Aυτό ίσως επισημαίνει μια βελτίωση της μέσης κατασκευαστικής ποιότητας. Στις περισσότερες περιπτώσεις η οικοδομική απόδοση αποτελεί κρίσιμο μέρος του όλου σχεδιασμού. Χρησιμοποιούνται νέες, μηχανικές κυρίως, τεχνικές, ή επανερμηνεύονται, κάποτε με κοσμητική διάθεση, άλλες παλαιότερες.
- Τα εμπορικού χαρακτήρα έργα μοιάζουν να επιδιώκουν και να επιτυγχάνουν την αποτελεσματικότερη συμβολή στον δημόσιο χώρο.

Ένα από τα λίγα πραγματοποιημένα δημόσια κτήρια των τελευταίων ετών, που αναμενόταν να διακριθεί, είναι η επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου των Θηβών, έργο του Μιχάλη Σουβατζίδη. Εγκαινιάσθηκε μόλις στα μέσα του 2016, εννέα ολόκληρα χρόνια μετά την οικοδομική ολοκλήρωσή του. Τόσο χρόνο χρειάσθηκε η εγκατάσταση των εκθεμάτων! Δυστυχώς, η αμέλεια για την κατανόηση της αρχιτεκτονικής του και η συνακόλουθη στρεβλή διαχείριση του εσωτερικού ακύρωσαν την παιδευτική δυναμική ενός από τα σημαντικότερα δημόσια κτήρια των τελευταίων χρόνων, μια μοναδική ευκαιρία για τη πόλη της Θήβας. Αντίθετα, ένα πρωταρχικά χρηστικό κτήριο, αυτό της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης της Λαμίας, έργο του Βασίλη Τριανταφύλλου, μοιάζει να αποτελεί σημαντική προσθήκη στο αστικό τοπίο της. Ευχαριστούμε, θερμά, όλους τους δημιουργούς αρχιτέκτονες και τους φωτογράφους που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση των ΔΟΜΩΝ και έστειλαν έργα για την Επετηρίδα και τα Βραβεία.

Ευχαριστούμε, επίσης θερμά, τους τρεις κριτές, που τίμησαν τις ΔΟΜΕΣ αποδεχόμενοι την πρόσκληση να αναλάβουν το επίπονο και υπεύθυνο έργο της κριτικής και της αξιολόγησης των μελετών και των έργων που υπεβλήθησαν.